युवकांसाठी १० रोजगार व कौशल्य विकास योजना | 10 Employment and Skill Development Schemes for Youth

आजच्या काळात, युवकांसाठी रोजगार आणि कौशल्य विकास योजनांचा महत्त्व खूप वाढला आहे. विविध सरकारी योजनांच्या माध्यमातून युवकांना व्यावसायिक कौशल्ये शिकवली जातात, ज्यामुळे त्यांना रोजगाराच्या उत्तम संधी उपलब्ध होतात. चला तर मग, या योजनांचा आढावा घेऊया. 

युवकांसाठी १० रोजगार व कौशल्य विकास योजना पुढीलप्रमाणे 

1. प्रधानमंत्री कौशल विकास योजना (PMKVY)

सुरवात कधी झाली: २०१५

वर्णन: प्रधानमंत्री कौशल विकास योजना (PMKVY) ही भारत सरकारने २०१५ मध्ये सुरू केलेली एक महत्त्वाची योजना आहे. या योजनेंतर्गत युवकांना विविध कौशल्यांच्या प्रशिक्षणाची सुविधा उपलब्ध करून दिली जाते, ज्यामुळे त्यांना रोजगार मिळवण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये शिकता येतात. PMKVY चा उद्देश आहे की युवकांना आर्थिक विकासाच्या प्रवाहात समाविष्ट करणे आणि त्यांच्या रोजगाराच्या संधींमध्ये वाढ करणे.

या योजनेत प्रशिक्षणार्थींना कौशल्य विकास, प्रमाणपत्रे, आणि नोकरीच्या संधी उपलब्ध करून दिल्या जातात. विशेषतः, या योजनेत विविध क्षेत्रांमध्ये प्रशिक्षणाचे कार्यक्रम उपलब्ध आहेत, जसे की तंत्रज्ञान, औद्योगिक, आणि सेवाक्षेत्र. यामध्ये सहभागी होण्यासाठी युवकांना १८ ते ५५ वर्षे वयोगटात असणे आवश्यक आहे. PMKVY च्या अंतर्गत प्रशिक्षित व्यक्तींसाठी नोकरीच्या संधी सहज उपलब्ध होतात, कारण ही योजना उद्योगांच्या आवश्यकतांनुसार कौशल्य विकासावर लक्ष केंद्रित करते.

पात्रता: १८ ते ५५ वर्षे वयोगटातील युवक.

महत्वाची वैशिष्ट्ये : विनामूल्य कौशल्य प्रशिक्षण, प्रमाणपत्र, नोकरीसाठी शासकीय सहाय्य.ऑनलाइन नोंदणी, स्थानिक प्रशिक्षण केंद्रात संपर्क साधणे.आवश्यक.

आवश्यक कागदपत्रे: आधार कार्ड, फोटो, शैक्षणिक प्रमाणपत्र.

अधिकृत वेबसाइट:pmkvyofficial.org

2. महाराष्ट्र राज्य कौशल्य विकास योजना (MSDP)

सुरवात कधी झाली: 2016

वर्णन: महाराष्ट्र राज्य कौशल्य विकास योजना (MSDP) ही योजना युवकांना रोजगाराच्या संधी प्रदान करण्यासाठी आणि कौशल्य विकासावर लक्ष केंद्रित करते. या योजनेत विविध कौशल्य प्रशिक्षण कार्यक्रम, कार्यशाळा, आणि शिबिरे आयोजित केली जातात. यामध्ये युवकांना उद्योग आवश्यक कौशल्ये शिकवली जातात, ज्यामुळे ते नोकरीसाठी योग्य बनतात.

या योजनेचा उद्देश खासकरून ग्रामीण आणि शहरी युवकांच्या कौशल्य विकासाला प्रोत्साहन देणे आहे. महाराष्ट्र सरकारने विविध सरकारी आणि खाजगी संस्थांच्या सहकार्याने या योजनेला लागू केले आहे. लाभार्थी युवकांना प्रशिक्षणानंतर प्रमाणपत्रे दिली जातात, ज्यामुळे त्यांच्या रोजगाराच्या संधी वाढतात.

पात्रता: १८ ते ४५ वर्षे वयाच्या युवकांना प्राधान्य.

महत्वाची वैशिष्ट्ये : तांत्रिक व व्यावसायिक प्रशिक्षण, उद्योग समर्पण.

अर्ज प्रक्रिया: ऑनलाइन किंवा स्थानिक प्रशिक्षण केंद्रांमार्फत अर्ज.

आवश्यक कागदपत्रे: आधार कार्ड, शिक्षणाचे प्रमाणपत्र, आणि बँक खाते तपशील.

अधिकृत वेबसाइट: msdp.org.in

3. प्रधानमंत्री रोजगार योजना (PMRY)

सुरवात कधी झाली: 1993

वर्णन: प्रधानमंत्री रोजगार योजना (PMRY) ही भारत सरकारने सुरू केलेली एक महत्त्वाची योजना आहे, ज्याचा उद्देश बेरोजगार युवकांना स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी मदत करणे आहे. या योजनेअंतर्गत, सरकार युवकांना आर्थिक सहाय्य देते जेणेकरून ते स्वतःचे उद्योग चालवू शकतील.

योजनेत सहभागी होणाऱ्या युवकांना विविध क्षेत्रांमध्ये, जसे की उत्पादन, सेवा आणि कृषी, व्यवसाय सुरू करण्यासाठी कर्ज दिले जाते. या कर्जाच्या माध्यमातून, युवकांना २५,००० रुपये ते २ लाख रुपये पर्यंतचे आर्थिक सहाय्य मिळू शकते.

योजनेच्या अंतर्गत, तरुणांना व्यवसाय सुरू करण्यासाठी मार्गदर्शन आणि प्रशिक्षणही दिले जाते. PMRY योजनेचा उद्देश युवकांच्या उद्यमशीलतेला प्रोत्साहन देणे आणि स्थानिक अर्थव्यवस्थेला बळकट करणे आहे.

महत्वाची वैशिष्ट्ये: कर्जाच्या शून्य व्याजदरावर सुविधा.

अर्ज प्रक्रिया: स्थानिक बँकांमध्ये अर्ज करणे.

आवश्यक कागदपत्रे: आधार कार्ड, व्यवसाय योजना, आणि बँक खाते तपशील.

अधिकृत वेबसाइट : pmry.gov.in

4. मुख्यमंत्री रोजगार निर्मिती योजना

सुरवात कधी झाली: 2020

वर्णन: मुख्यमंत्री रोजगार निर्मिती योजना ही महाराष्ट्र राज्य सरकारने सुरू केलेली एक महत्त्वाची योजना आहे, ज्याचा उद्देश दीड लाख तरुणांना रोजगाराच्या संधी उपलब्ध करणे आहे. या योजनेअंतर्गत, तरुणांना त्यांच्या कौशल्यानुसार व्यावसायिक प्रशिक्षण दिले जाते, जेणेकरून ते स्वतंत्रपणे व्यवसाय सुरू करू शकतील. योजनेत सहभागी तरुणांना आर्थिक सहाय्य, मार्गदर्शन आणि कर्जाची सुविधा देखील दिली जाते.

योजनेचा मुख्य हेतू बेरोजगारी कमी करणे आणि युवकांच्या उद्योजकतेला प्रोत्साहन देणे हा आहे. यामध्ये शासकीय अनुदानासोबतच खासगी संस्थांचे सहकार्य देखील असते. अर्ज प्रक्रिया सोपी आहे आणि नोंदणीसाठी आवश्यक कागदपत्रे सहज उपलब्ध आहेत.

महत्वाची वैशिष्ट्ये: २ लाखांपर्यंतचे कर्ज, व्यवसाय सुरू करण्याची संधी.

अर्ज प्रक्रिया: जिल्हा रोजगार कार्यालयात अर्ज करणे.

आवश्यक कागदपत्रे: आधार कार्ड, फोटो, आणि बँक तपशील.

अधिकृत वेबसाइट: CMEGP (maha-cmegp.gov.in)

5. दीनदयाळ उपाध्याय ग्रामीण कौशल्य योजना (DDU-GKY)

सुरवात कधी झाली: 2014

वर्णन: मुख्यमंत्री रोजगार निर्मिती योजना ही महाराष्ट्र राज्य सरकारने सुरू केलेली एक महत्त्वाची योजना आहे, ज्याचा उद्देश दीड लाख तरुणांना रोजगाराच्या संधी उपलब्ध करणे आहे. या योजनेअंतर्गत, तरुणांना त्यांच्या कौशल्यानुसार व्यावसायिक प्रशिक्षण दिले जाते, जेणेकरून ते स्वतंत्रपणे व्यवसाय सुरू करू शकतील. योजनेत सहभागी तरुणांना आर्थिक सहाय्य, मार्गदर्शन आणि कर्जाची सुविधा देखील दिली जाते.

योजनेचा मुख्य हेतू बेरोजगारी कमी करणे आणि युवकांच्या उद्योजकतेला प्रोत्साहन देणे हा आहे. यामध्ये शासकीय अनुदानासोबतच खासगी संस्थांचे सहकार्य देखील असते. अर्ज प्रक्रिया सोपी आहे आणि नोंदणीसाठी आवश्यक कागदपत्रे सहज उपलब्ध आहेत.

मुख्यमंत्री रोजगार निर्मिती योजनेच्या माध्यमातून, सरकार युवकांना स्वावलंबी बनवण्याचे आणि त्यांच्या रोजगाराच्या क्षितिजाला विस्तारित करण्याचे ध्येय ठेवते. यामुळे राज्यातील आर्थिक विकासाला चालना मिळेल आणि रोजगार संधींमध्ये वाढ होईल.

पात्रता: ग्रामीण भागातील युवक.

महत्वाची वैशिष्ट्ये: कौशल्य प्रशिक्षण, रोजगार बाजारात सक्षमता.

अर्ज प्रक्रिया: ऑनलाइन नोंदणी किंवा स्थानिक प्रशिक्षण केंद्रात.

आवश्यक कागदपत्रे: आधार कार्ड, शिक्षणाचे प्रमाणपत्र, आणि फोटो.

अधिकृत वेबसाइट: ddugky.gov.in

6. राष्ट्रीय कौशल्य विकास मिशन (NSDM)

सुरवात कधी झाली: 2015

वर्णन: राष्ट्रीय कौशल्य विकास मिशन (NSDM) ही भारतीय सरकारची एक महत्वाकांक्षी योजना आहे, जी कौशल्य विकास आणि रोजगारासाठी युवकांना आवश्यक प्रशिक्षण प्रदान करण्यासाठी स्थापित करण्यात आली. २०१५ मध्ये सुरू झालेल्या या योजनेचा मुख्य उद्देश भारतातील युवकांना विविध कौशल्यांमध्ये प्रशिक्षित करणे आणि रोजगाराच्या संधी वाढवणे आहे. NSDM अंतर्गत विविध तांत्रिक व व्यावसायिक प्रशिक्षण कार्यक्रमांची रचना करण्यात आलेली आहे, ज्यामुळे युवकांना त्यांच्या कौशल्यानुसार नोकरी मिळवण्यात मदत होते.

या मिशनमध्ये खासकरून ग्रामीण युवकांचा समावेश केला जातो, जेणेकरून त्यांना आत्मनिर्भर बनवता येईल. यामध्ये नोकरी केंद्रित प्रशिक्षण, उद्योजकतेला प्रोत्साहन, आणि स्वयंरोजगारासाठी वित्तीय सहाय्य यांचा समावेश आहे. यामध्ये प्रशिक्षण प्रदान करणाऱ्या संस्था आणि कंपन्यांना मान्यता दिली जाते. योजनेचा मुख्य उद्देश कौशल्य विकासाच्या मार्गाने भारताला एक सक्षम आणि मजबूत कार्यबल तयार करणे आहे. अधिक माहिती साठी तुम्ही अधिकृत वेबसाइटवर भेट देऊ शकता.

पात्रता: १८ वर्षे आणि त्यापेक्षा अधिक वयाचे भारतीय नागरिक.

महत्वाची वैशिष्ट्ये: राष्ट्रीय स्तरावरील मान्यता.

अर्ज प्रक्रिया: संबंधित संस्थेकडे संपर्क साधणे.

आवश्यक कागदपत्रे: आधार कार्ड, शिक्षणाचे प्रमाणपत्र.

अधिकृत वेबसाइट: National Skill Development Corporation (NSDC) (nsdcindia.org)

7. आत्मनिर्भर भारत रोजगार योजना

सुरवात कधी झाली: 2020

वर्णन: आत्मनिर्भर भारत रोजगार योजना ही केंद्र सरकारने सुरू केलेली एक महत्त्वाची योजना आहे, ज्याचा उद्देश भारतीय युवकांना रोजगाराची संधी प्रदान करणे आणि उद्योजकतेला प्रोत्साहन देणे आहे.

योजनेद्वारे, तरुणांना कौशल्य विकास प्रशिक्षण दिले जाते, ज्यामुळे त्यांना विविध उद्योगांमध्ये रोजगार मिळवण्यास मदत होते. सरकारने या योजनेअंतर्गत विविध वित्तीय सहाय्य आणि अनुदान उपलब्ध करून दिले आहेत. योजनेच्या माध्यमातून, लोकांना त्यांचे स्वतःचे व्यवसाय सुरू करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या संसाधनांची उपलब्धता सुनिश्चित केली जाते.

या योजनेमध्ये रोजगार निर्मितीवर लक्ष केंद्रित केले जाते आणि विशेषत: असंगठित क्षेत्रातील कामगारांना त्यांचा जीवनमान सुधारण्यास मदत केली जाते. योजनेद्वारे, सरकार रोजगारासाठी प्रोत्साहन देऊन देशाच्या आर्थिक विकासात योगदान देण्यास प्रयत्नशील आहे.

पात्रता: १८ वर्षे वयाच्या वरचे भारतीय नागरिक.

महत्वाची वैशिष्ट्ये: उद्योग सुरू करण्यासाठी आर्थिक सहाय्य.

अर्ज प्रक्रिया: संबंधित बँक किंवा वित्तीय संस्थेत अर्ज.

आवश्यक कागदपत्रे: आधार कार्ड, व्यवसाय योजना, आणि बँक खाते तपशील.

अधिकृत वेबसाइट: Prime Minister of India (pmindia.gov.in)

8. शासकीय औद्योगिक प्रशिक्षण संस्था (ITI) प्रशिक्षण योजना

सुरवात कधी झाली: 1950

वर्णन: शासकीय औद्योगिक प्रशिक्षण संस्था (ITI) योजना ही युवकांना तांत्रिक कौशल्ये विकसित करण्यासाठी केंद्र सरकारने सुरू केलेली योजना आहे. या योजनेअंतर्गत विविध व्यावसायिक क्षेत्रांमध्ये प्रशिक्षण प्रदान केले जाते, ज्यामुळे युवकांना उद्योग क्षेत्रात रोजगार मिळवण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये शिकता येतात.

या संस्थांमध्ये विविध ट्रेड्सवर प्रशिक्षण दिले जाते, जसे की इलेक्ट्रिकल, मेकॅनिकल, फॅशन डिझाइन, आणि संगणक अनुप्रयोग. प्रशिक्षण पूर्ण केल्यानंतर, विद्यार्थी औद्योगिक क्षेत्रात काम करण्यास सक्षम होतात.

ITI चे प्रशिक्षण औद्योगिक मागण्या लक्षात घेऊन तयार केले जाते, त्यामुळे प्रशिक्षण घेणाऱ्यांना नोकरीच्या संधी मिळवण्यात मदत होते. या योजनेच्या माध्यमातून युवकांना त्यांच्या करिअरच्या सुरुवातीच्या टप्प्यावर एक मजबूत आधार मिळतो.

ITI प्रशिक्षणाची कालावधी साधारणतः १ ते २ वर्षांपर्यंत असतो, ज्यामध्ये थ्योरी आणि प्रॅक्टिकल दोन्ही प्रकारचा समावेश असतो. युवकांना या संस्थांमध्ये प्रवेश घेण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे आणि पात्रता मापदंडांची पूर्तता करणे आवश्यक आहे.

पात्रता: 14 वर्षे वय आणि संबंधित शिक्षणाचे प्रमाणपत्र.

महत्वाची वैशिष्ट्ये: तांत्रिक कौशल्ये, प्रमाणपत्रे.

अर्ज प्रक्रिया: ITI संस्थेत प्रवेश घेणे.

आवश्यक कागदपत्रे: आधार कार्ड, शिक्षणाचे प्रमाणपत्र.

अधिकृत वेबसाइट: प्रशिक्षण महानिदेशालय, DIRECTORATE GENERAL OF TRAINING (dgt.gov.in)

9. महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना (MGNREGA)

सुरवात कधी झाली: 2005

वर्णन:

महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना (MGNREGA) ही एक महत्वाकांक्षी योजना आहे जी २००५ मध्ये सुरू करण्यात आली. या योजनेचा मुख्य उद्देश ग्रामीण भागातील बेरोजगार व्यक्तींना रोजगार प्रदान करणे आहे. प्रत्येक कुटुंबाला वार्षिक १०० दिवसांची हमी दिलेली कामे मिळविण्याचा अधिकार आहे. यामध्ये शेतमाल उत्पादन, जलसंधारण, आणि अन्य सार्वजनिक कामांचा समावेश आहे. या योजनेद्वारे स्थानिक विकासाला प्रोत्साहन मिळते आणि ग्रामीण लोकांच्या जीवनमानात सुधारणा होते.

या योजनेअंतर्गत कामाचे प्रमाणपत्र देण्यात येते, ज्यामुळे कामगारांना त्यांच्या कामाच्या बदल्यात भत्ता मिळतो. यामुळे ग्रामीण जनतेला आर्थिक स्थिरता मिळते. योजनेतील कामे पर्यावरण संरक्षण आणि जलसंधारणामध्ये मदत करतात. मुळात, MGREGA ने ग्रामीण भागातील जीवनमान सुधारण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण आधार प्रदान केला आहे.

पात्रता: ग्रामीण भागातील निवासी.

महत्वाची वैशिष्ट्ये: सार्वजनिक कामांसाठी रोजगाराची हमी.

अर्ज प्रक्रिया: ग्रामपंचायतीमध्ये अर्ज करणे.

आवश्यक कागदपत्रे: आधार कार्ड, निवास प्रमाणपत्र.

अधिकृत वेबसाइट: Mahatma Gandhi NREGA

10. स्टार्टअप इंडिया योजना

सुरवात कधी झाली: 2016

वर्णन: स्टार्टअप इंडिया योजना एक महत्वपूर्ण सरकारी योजना आहे, जी भारत सरकारने २०१६ मध्ये सुरू केली. या योजनेचा मुख्य उद्देश युवकांना आणि उद्योजकांना त्यांच्या स्टार्टअप आयडिया साठी आर्थिक मदत व समर्थन प्रदान करणे आहे. या योजनेद्वारे, नवीन उद्योजकांना व्यवसाय सुरू करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या संसाधनांची उपलब्धता सुनिश्चित केली जाते.

योजनेत बँकांचे कर्ज, अनुदान, आणि मार्गदर्शन यांचा समावेश आहे. तसेच, स्टार्टअपसाठी आवश्यक असलेल्या तांत्रिक आणि व्यावसायिक प्रशिक्षणाचीही व्यवस्था करण्यात आली आहे. स्टार्टअप इंडिया अंतर्गत विविध मार्गदर्शक तत्त्वे, जागतिक नेटवर्किंग, आणि तज्ञांची मदत उपलब्ध करून दिली जाते.

पात्रता: १८ वर्ष व वरील वयाचे भारतीय नागरिक.

महत्वाची वैशिष्ट्ये: कर्ज, अनुदान, व मार्गदर्शन.

अर्ज प्रक्रिया: स्टार्टअप इंडिया पोर्टलवर ऑनलाइन अर्ज.

आवश्यक कागदपत्रे: आधार कार्ड, व्यवसाय योजना, पॅन कार्ड.

अधिकृत वेबसाइट: Startup India