भारतीय संविधान दिन, जो २६ नोव्हेंबर (26 November) रोजी साजरा केला जातो, हा दिवस भारतीय लोकशाहीच्या मूळ तत्त्वांचा आणि संविधानाच्या ऐतिहासिक स्वीकाराचा गौरव करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहे. १९४९ साली या दिवशी संविधान सभेने भारतीय संविधान अधिकृतपणे स्वीकारले, जे २६ जानेवारी १९५० (26 November 1950) रोजी लागू झाले. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या नेतृत्वाखालील मसुदा समितीने तयार केलेले संभारतीय संविधान दिन (संविधान दिवस) – सविस्तर माहिती
भारतीय संविधान दिन, ज्याला संविधान दिवस किंवा सामाजिक न्याय दिन असेही म्हणतात, दरवर्षी २६ नोव्हेंबर रोजी साजरा केला जातो. १९४९ साली याच दिवशी भारतीय संविधान सभा (Constituent Assembly) ने भारतीय संविधान अधिकृतपणे स्वीकारले होते. संविधान लागू होण्यासाठी २६ जानेवारी १९५० ची तारीख निवडण्यात आली, ज्यामुळे तो प्रजासत्ताक दिन ठरतो.
संविधान दिनाचे ऐतिहासिक महत्त्व | 26 November Historical day importance
- भारतीय संविधान तयार करण्याची प्रक्रिया ९ डिसेंबर १९४६ रोजी सुरू झाली. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर, संविधान समितीचे अध्यक्ष होते. त्यांच्या नेतृत्वाखाली संविधान तयार करण्यासाठी २ वर्षे ११ महिने १८ दिवस लागले.
- भारतीय संविधान हे जगातील सर्वांत मोठे लिखित संविधान मानले जाते. त्यात २२ भाग, ३९५ कलमे, आणि १२ अनुसूचने आहेत. त्याचे मूळ उद्दिष्ट न्याय, स्वातंत्र्य, समानता, आणि बंधुता यांना मूर्त रूप देणे आहे.
- संविधान दिनाचा अर्थ भारतीय लोकशाहीच्या मूलभूत तत्त्वांचा आदर आणि नागरिकांचे हक्क व कर्तव्ये यांचे स्मरण करणे होय.
सध्याच्या काळातील महत्त्व:
- २०१५ पासून पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखाली संविधान दिन अधिकृतपणे साजरा केला जाऊ लागला. त्याआधी २६ नोव्हेंबर केवळ एक ऐतिहासिक घटना म्हणून मानली जात असे.
- हा दिवस शैक्षणिक संस्थांमध्ये आणि शासकीय कार्यक्रमांमध्ये संविधानाची उद्देशिका वाचनाने साजरा केला जातो, ज्यामुळे तरुण पिढीला लोकशाहीचे महत्त्व समजते.
- 26 November संविधान दिन हा सामाजिक न्याय, सहिष्णुता, आणि समानता या तत्त्वांना उजाळा देण्यासाठी एक महत्त्वाचा प्रसंग मानला जातो.
भारतीय संविधानाची वैशिष्ट्ये:
- सर्वसमावेशकता: भारतीय संविधानाने सर्व धर्म, जाती, लिंग, व वंशासाठी समान अधिकार दिले आहेत.
- प्राथमिक उद्देशिका: “आम्ही भारताचे लोक…” या वाक्याने सुरू होणारी उद्देशिका ही संविधानाची मूलभूत तत्त्वे स्पष्ट करते.
- लवचिकता आणि टिकाऊपणा: भारतीय संविधानाने वेळोवेळी सुधारणा (Amendments) करून बदलांना सामावून घेतले आहे.
विशेष कार्यक्रम:
- 26 November संविधान दिनानिमित्त संसद भवनातील सेंट्रल हॉलमध्ये कार्यक्रम आयोजित होतो. यामध्ये राष्ट्रपती, पंतप्रधान, न्यायमूर्ती, व इतर महत्त्वाचे व्यक्ती संविधानाचे महत्त्व अधोरेखित करतात.
- शाळा व महाविद्यालयांमध्ये उद्देशिकेचे वाचन, चर्चासत्रे आणि संविधानाशी संबंधित स्पर्धा घेतल्या जातात.
सामान्य नागरिकांसाठी संदेश:
भारतीय संविधान फक्त कायद्याचा संच नाही, तर तो देशातील प्रत्येक नागरिकाच्या हक्कांचे आणि कर्तव्यांचे प्रतीक आहे. संविधान दिन आपल्याला सामाजिक समरसतेचा आणि लोकशाहीचे आदर करण्याचा संदेश देतो.
