बेटी बचाओ बेटी पढाओ अभियानाचा एक भाग म्हणून पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी ‘सुकन्या समृद्धी योजना (SSY)’ नावाची योजना सुरू केली. २२ जानेवारी २०१५ रोजी हरियाणातील पानिपत येथे याची सुरुवात करण्यात आली होती.
| गुंतवणुकीचे मूल्य |
किमान मूल्य – 250 रुपये आणि कमाल मूल्य – 1.5 लाख रुपये वार्षिक |
| सध्याचा वार्षिक व्याजदर |
वार्षिक ८.२ टक्के (सुकन्या समृद्धी योजना व्याज दर) |
| खाते कधी उघडता येईल? |
मुलीच्या जन्मानंतर 10 वर्षांच्या आत |
| खाते कसे उघडायचे? | |
| परिपक्वता मूल्य |
गुंतवलेल्या मूल्यानुसार ते बदलू शकते |
| परिपक्वता कालावधी |
गुंतवणुकीच्या तारखेपासून 21 वर्षे |
सुकन्या समृद्धी योजना म्हणजे काय (What is Sukanya Samriddhi Yojana) ?
आपल्या देशातील घटत्या बाललिंगगुणोत्तराच्या समस्येवर प्रामुख्याने तोडगा काढण्यासाठी भारत सरकारने २२ जानेवारी २०१५ रोजी एक सामाजिक मोहीम सुरू केली. ‘बेटी बचाओ बेटी पढाओ’ (BBP) अभियान ‘मुली वाचवा, मुलगी शिकवा’ असा संदेश देते. महिला व बालविकास मंत्रालय, आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालय आणि मनुष्यबळ विकास मंत्रालय यांनी संयुक्तपणे चालवलेला हा राष्ट्रीय उपक्रम आहे.
BBBP चे पुढील उद्दिष्ट साध्य करणे आहे:
- मुलांवरील लिंगभेद थांबविणे आणि लिंगनिदानाची प्रथा संपुष्टात आणणे.
- मुलींचे अस्तित्व आणि संरक्षण सुनिश्चित करणे.
- शिक्षण व इतर क्षेत्रात मुलींचा जास्तीत जास्त सहभाग सुनिश्चित करणे.
SSY चे उद्दीष्ट मुलींशी संबंधित एक मोठी समस्या म्हणजे शिक्षण आणि विवाहाशी संबंधित आर्थिक ओझे हाताळणे आहे. मुलींच्या पालकांना त्यांच्या मुलाच्या योग्य शिक्षणासाठी आणि बेफिकीर विवाह खर्चासाठी निधी तयार करण्यास मदत करून भारतातील मुलींच्या उज्ज्वल भवितव्यावर लक्ष केंद्रित केले जाते. SSY ने याच उद्देशाने सुकन्या समृद्धी खाते सुरू केले आहे.
सुकन्या समृद्धी योजना वयोमर्यादा व परिपक्वता कालावधी
सुकन्या समृद्धी योजना (SSY) खाते उघडणे
एका मुलीचे फक्त एक SSY खाते असू शकते. SSY खाते कोणत्याही पोस्ट ऑफिस किंवा अधिकृत व्यावसायिक बँकेच्या शाखेत उघडले जाऊ शकते. मुलीचे वय १० वर्षे होईपर्यंत ते उघडता येते.
सुकन्या समृद्धी योजनाचे लाभार्थी
कोणतीही मुलगी जी निवासी भारतीय आहे ती खाते उघडल्यापासून ते परिपक्वता / बंद होईपर्यंत SSY अंतर्गत लाभार्थी असू शकते.
सुकन्या समृद्धी योजना अंतर्गत ठेवी
मुलीचे वय १८ वर्षे होईपर्यंत पालक रक्कम जमा करू शकतो आणि खाते ऑपरेट करू शकतो. SSY खाते मुलीचे वय १८ वर्षे पूर्ण झाल्यानंतर अनिवार्यपणे चालवले जाईल. SSY खात्यासाठी किमान ठेव रक्कम 250 रुपये आहे, त्यानंतर 50 रुपयांच्या पटीत आणि 15 वर्षांपर्यंत प्रत्येक आर्थिक वर्षात जास्तीत जास्त ठेव 1,50,000 रुपये आहे. रोख रक्कम, धनादेश, डिमांड ड्राफ्ट किंवा ऑनलाइन ट्रान्सफरद्वारे पैसे जमा केले जाऊ शकतात.
सुकन्या समृद्धी योजना ठेवींवरील व्याज
आर्थिक वर्ष 2024-2025 च्या दुसऱ्या तिमाहीसाठी म्हणजेच 1 जुलै 2024 ते 31 सप्टेंबर 2024 या कालावधीसाठी व्याजदर 8.2% वार्षिक आहे. या खात्यावर मिळणारे व्याज करमुक्त असते.
विहित मुदतीत नियमित न केलेल्या ‘अकाउंट अंडर डिफॉल्ट’ (जिथे वर्षाला किमान २५० रुपये जमा झालेले नाहीत) मधील संपूर्ण ठेवीवर खात्याच्या मुदतपूर्तीच्या तारखेपर्यंत व्याज मिळेल. प्रत्येक डिफॉल्ट वर्षाला रु.50 दंड भरल्यावर खाते उघडल्यानंतर 15 वर्षांच्या आत ‘डिफॉल्ट अंतर्गत खाते’ नियमित केले जाऊ शकते.
सुकन्या समृद्धी योजनाची मुदत पूर्ण झाल्यानंतर, म्हणजे खाते उघडल्यापासून 21 वर्षांनंतर कोणतेही व्याज देय नाही. मुलगी अनागरिक किंवा भारताची अनिवासी झाल्यानंतर कोणतेही व्याज मिळत नाही. कमाल मर्यादेपेक्षा जास्त म्हणजे वर्षाला रु.1,50,000 केलेल्या कोणत्याही ठेवीवर कोणतेही व्याज मिळणार नाही आणि ठेवीदार कधीही काढू शकतो
सुकन्या समृद्धी योजनाचा परिपक्वता कालावधी
सुकन्या समृद्धी योजनाचा परिपक्वता कालावधी खाते उघडल्यापासून किंवा लग्नाच्या 18 वर्षांनंतर 21 वर्षांचा असतो. मात्र, पहिल्या १५ वर्षांसाठीच योगदान द्यावे लागते. त्यानंतर, SSY खात्यावर मॅच्युरिटीपर्यंत व्याज मिळत राहील.
सुकन्या समृद्धी योजनेचे फायदे
- किमान ठेव :
SSY खात्यात किमान जमा करणे आवश्यक आहे प्रति आर्थिक वर्ष 250 रुपये. आपण आपल्या सोयीनुसार प्रत्येक आर्थिक वर्षात रु.1.5 लाख ापर्यंत ठेवी ठेवू शकता. समाजातील सर्व घटकांतील लोकांना ही देयके परवडणारी वाटतात. जर तुम्ही वर्षभर पैसे देण्यास चुकलात तर 250 रुपयांच्या चुकलेल्या किमान देयकावर केवळ 50 रुपये दंड आकारला जाईल आणि खाते पुन्हा सामान्य केले जाईल.
- आकर्षक व्याज दर:
SSY खात्यांवर 8.2% वार्षिक चक्रवाढ व्याज दर (1 जुलै 2024 ते 31 सप्टेंबर 2024 या कालावधीसाठी) मिळतो – अल्प बचत योजनांमध्ये सर्वात जास्त.
- टॅक्स बेनिफिट्स :
प्राप्तिकर कायद्याच्या कलम 80 सी अंतर्गत वर्षाला 1.5 लाख रुपयांपर्यंत गुंतवलेल्या मुद्दलावर पूर्ण कर वजावट मिळू शकते. व्याज आणि परिपक्वता दोन्ही रक्कम करमुक्त आहे.
- दीर्घ कालावधी:
आपल्या मुलीचे भवितव्य 21 वर्षांच्या परिपक्वतेसह किंवा 18 वर्षांनंतर तिचे लग्न होईपर्यंत (जे आधी असेल) सुरक्षित करा.
- शैक्षणिक खर्च कव्हर :
आपल्या मुलींच्या शैक्षणिक खर्चाची पूर्तता करण्यासाठी आपण मागील आर्थिक वर्षाच्या अखेरीस खात्यातील शिल्लक रकमेच्या 50% रक्कम काढू शकता. मुलीचे वय १८ वर्षे पूर्ण झाल्यानंतर किंवा दहावी उत्तीर्ण झाल्यानंतरच प्रवेशाचा पुरावा सादर करून याचा लाभ घेता येतो.
- गॅरंटीड रिटर्न्स :
SSY ही सरकार पुरस्कृत योजना असल्याने तिच्या मुदतपूर्तीनंतर परताव्याची हमी असते.
- सोयीस्कर हस्तांतरण:
SSY खाते कोणत्याही पोस्ट ऑफिसमधून बँकेत किंवा त्याउलट भारतात कोठेही हस्तांतरित केले जाऊ शकते.
सुकन्या समृद्धी योजनेचे कर लाभ
SSY मधील गुंतवणुकीला प्रोत्साहन देण्यासाठी, एसएसएला काही कर सवलती देखील प्रदान केल्या आहेत:
- सुकन्या समृद्धी योजनेत केलेली गुंतवणूक कलम 80 सी अंतर्गत वजावटीस पात्र आहे, जास्तीत जास्त 1.5 लाख रुपयांच्या मर्यादेच्या अधीन आहे.
- दरवर्षी चक्रवाढ होणाऱ्या या खात्यावर मिळणारे व्याजही प्राप्तिकर कायद्याच्या कलम १० अन्वये करमुक्त आहे.
- मुदतपूर्ती/पैसे काढल्यानंतर मिळणारी रक्कमही आयकरातून मुक्त आहे.
सुकन्या समृद्धी योजना व्याज दर 2024
| वर्ष | एप्रिल-जून | जुलै-सप्टे | ऑक्टोबर-डिसेंबर | जानेवारी-मार्च |
| २०२४-२०२५ | ८.२ | ८.२ | – | – |
| २०२३-२०२४ | ८.० | ८.० | ८.० | ८.२ |
| २०२२-२०२३ | ७.६ | ७.६ | ७.६ | ७.६ |
| २०२१-२०२२ | ७.६ | ७.६ | ७.६ | ७.६ |
| २०२०-२०२१ | ७.६ | ७.६ | ७.६ | ७.६ |
| २०१९-२०२० | ८.५ | ८.४ | ८.४ | ८.४ |
| २०१८-२०१९ | ८.१ | ८.१ | ८.५ | ८.५ |
| २०१७-२०१८ | ८.४ | ८.३ | ८.३ | ८.१ |
सुकन्या समृद्धी योजना पात्रता
- फक्त मुलीचे पालक किंवा कायदेशीर पालक SSY खाते उघडू शकतात
- खाते उघडताना मुलगी रहिवासी भारतीय आणि 10 वर्षांपेक्षा कमी वयाची असावी.
- मुलीसाठी फक्त एकच खाते उघडता येते.
- कुटुंबासाठी फक्त दोन SSY खाती उघडता येतात, म्हणजे प्रत्येक मुलीसाठी एक.
- सुकन्या समृद्धी खाते दोनपेक्षा जास्त मुलींसाठी उघडले जाऊ शकते जेथे कुटुंबात पहिल्या किंवा दुसऱ्या जन्मात जुळी/तिप्पट अशी मुलगी जन्माला येते.
पोस्ट ऑफिसमध्ये सुकन्या समृद्धी योजना खाते कसे उघडायचे?
तुम्ही सहभागी बँक किंवा पोस्ट ऑफिस शाखेत सुकन्या समृद्धी योजना (SSY) खाते उघडू शकता. खाते उघडण्यासाठी तुम्हाला खालील प्रक्रिया फॉलो करणे आवश्यक आहे:
- तुम्हाला जिथे खाते उघडायचे आहे त्या बँकेच्या किंवा पोस्ट ऑफिसच्या शाखेला भेट द्या.
- संबंधित तपशीलांसह अर्जाचा फॉर्म (फॉर्म-1) भरा आणि सहाय्यक कागदपत्रे द्या.
- पहिली ठेव रोख, चेक किंवा डिमांड ड्राफ्टच्या स्वरूपात भरा. रक्कम रु.250 ते रु.1.5 लाख पर्यंत काहीही असू शकते.
- बँक किंवा पोस्ट ऑफिस तुमच्या अर्जावर आणि पेमेंटवर प्रक्रिया करेल.
- प्रक्रिया केल्यावर, तुमचे SSY खाते उघडले जाईल. या खात्यासाठी एक पासबुक जारी केले जाईल जे खाते सुरू केले आहे.
बँकांमधून सुकन्या समृद्धी योजना खाते कसे उघडायचे?
तुम्ही सहभागी बँक किंवा पोस्ट ऑफिस शाखेत सुकन्या समृद्धी योजना खाते उघडू शकता. तुमच्यासाठी SSY खाते ज्या बँकेत तुम्ही आधीच बचत खाते धारण केले आहे त्या बँकेत उघडणे अधिक सोयीचे आहे जर ते सहभागी बँकांपैकी एक असेल. सुकन्या समृद्धी योजना खाते उघडण्याचा अर्ज डाउनलोड करण्यासाठी तुम्ही संबंधित बँकांच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता. SSY खाते उघडण्यासाठी तुम्हाला फॉर्म भरावा लागेल आणि तो सहभागी बँकेकडे सबमिट करावा लागेल. सहभागी बँका आहेत:
- स्टेट बँक ऑफ इंडिया
- ॲक्सिस बँक
- विजया बँक
- आयसीआयसीआय बँक
- IDBI बँक
- ओरिएंटल बँक ऑफ कॉमर्स
- युनियन बँक ऑफ इंडिया
- पंजाब नॅशनल बँक
- युनायटेड बँक ऑफ इंडिया
- सिंडिकेट बँक
- युको बँक
- इंडियन बँक
- देना बँक
- इंडियन ओव्हरसीज बँक
- सेंट्रल बँक ऑफ इंडिया
- कॉर्पोरेशन बँक
- बँक ऑफ महाराष्ट्र
- बँक ऑफ इंडिया
- कॅनरा बँक
- बँक ऑफ बडोदा
- पंजाब आणि सिंध बँक
- आंध्र बँक
- अलाहाबाद बँक
सुकन्या समृद्धी योजनेसाठी आवश्यक कागदपत्रे
तुम्हाला पोस्ट ऑफिस किंवा बँकेच्या शाखेत जावे लागेल जिथे तुम्ही कागदपत्रे आणि पुरावे सबमिट करण्यासाठी SSY अर्ज सबमिट केला आहे. तुम्हाला खालील कागदपत्रांची भौतिक प्रत सबमिट करणे आवश्यक आहे:
- मुलीचा जन्म दाखला
- पालकाची ओळख आणि पत्ता पुरावा
- जन्माच्या एकाच ऑर्डरवर अनेक मुलींच्या जन्माच्या पुराव्यासाठी वैद्यकीय प्रमाणपत्र
- इतर केवायसी कागदपत्रे, जसे की आधार कार्ड, मतदार ओळखपत्र इ.
- पोस्ट ऑफिस किंवा बँकांना आवश्यक असलेली इतर कोणतीही कागदपत्रे
सुकन्या समृद्धी योजनेमधील नवीन बदल 2024.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न
SSY खात्यातून पैसे काढल्यानंतरची मॅच्युरिटी रक्कम करपात्र आहे का?
नाही, SSY खात्यातील परिपक्वता रक्कम करपात्र नाही, ती करमुक्त आहे
SSY खात्यातील ठेवींसाठी कमाल किती कपातीची रक्कम आहे? वजावटीचा दावा कसा करावा?
SSY खात्यात जमा केलेल्या रकमेसाठी तुम्ही कलम 80C अंतर्गत कमाल रु. 1.5 लाखांपर्यंत कपातीचा दावा करू शकता.
सुकन्या समृद्धी योजना खात्यातील शिल्लक कशी तपासायची?
बँक किंवा पोस्ट ऑफिसमध्ये SSY खाते उघडल्यानंतर पासबुक जारी केले जाईल. तुम्ही खाते असलेल्या बँक किंवा पीओ शाखेला भेट देऊ शकता आणि पासबुकवर छापलेल्या खात्यातील शिल्लक संबंधित अपडेट माहिती मिळवू शकता.
मी सुकन्या समृद्धी योजनेत किती गुंतवणूक करावी?
तुम्ही SSY खात्यात प्रत्येक आर्थिक वर्षात रु. 250 ते रु. 1.5 लाख पर्यंत कोणतीही रक्कम गुंतवू शकता.
मी सुकन्या समृद्धी खात्याअंतर्गत किती वेळपर्यंत खाते उघडू शकतो?
मुलगी 10 वर्षांची होईपर्यंत खाते कधीही उघडता येते.
कोणत्या उद्देशासाठी मी SSY खात्यातून शिल्लक काढू शकतो?
उच्च शिक्षण किंवा मुलीच्या लग्नाच्या उद्देशाने पैसे काढता येतात.
